гарэць

тлумачэнне слова:

  гарэць, -ру, -рыш, -рыць; незакончанае трыванне
    1. Паддавацца дзеянню агню, знішчацца агнём. У печцы зырка гарэлі дубовыя дровы. Шамякін. Уперадзе каля станцыі гарэлі эшалоны. Мележ. // Паліцца (пра вогнішча і пад.). Гарыць піянерскі касцёр. ▪ Ля калёс гарэлі агні. Лынькоў.
    2. Даваць, выпраменьваць святло, полымя; ярка свяціцца. І над усім — над горадам, над ракой, над бязмежнымі прасторамі зямлі гарэла, пералівалася зыркае ранішняе сонца. Лынькоў. Нешта сёння у Агаты Лямпа весела гарыць, А людзей дык поўна хата, — Так як дзверы зачыніць. Крапіва.
    3. Траціць маёмасць з прычыны пажару, аказвацца ў становішчы пагарэльца. Вось дзед Хвядос пяць разоў гарэў ад маланкі, пяць разоў будаваўся. Бажко.
    4. размоўнае слова Быць моцна нагрэтым, гарачым. Ад лютай летняй спёкі Гарыць сухі пясок. Глебка. Пройдзеш круг — рукой не дакранешся да лемяхоў і нарогаў. Гарыць жалеза. Бялевіч.
    5. Быць у гарачцы, у ліхаманкавым стане. Бацька ўсё гарэў, аж два тыдні не ўставаў з пасцелі. Сабаленка. // Ныць, пячы (пра натруджаныя, пашкоджаныя ўчасткі цела). На далонях пад вечар гараць мазалі. Бураўкін. Ужо сонца на поўдні, ужо ногі гараць і ныюць ад стомленасці, а нішто нідзе не прасвятляецца. Кулакоўскі.
    6. Рабіцца гарачым, чырванець ад прыліву крыві. Гарэць ад сораму. ▪ Адно, што адчуваў.. [Алёшка], гэта — як гараць яго вушы, як густая чырвань залівае ўвесь твар, падбіраецца да жорсткіх бялесых віхроў. Лынькоў. Гарачая хваля найвялікшага шчасця залівае.. [Сяргею] грудзі, часта і гулка стукае сэрца,.. гараць шчокі, вушы. Шамякін.
    7. звычайна чым. Быць ва узбуджаным стане, з запалам аддавацца якой-н. справе, пачуццю. Гараць жаданнем. Гарэць ад нецярплівасці. ▪ Сягоння жыла, трапяталася і гарэла ўся .. шчуплая істота [Тодара Кірыка], — гэтакіх навін яму даўно не здаралася разносіць па сяле. Крапіва. Жанчына гарыць на калгаснай рабоце. Пташнікаў.
    8. Ззяць бляскам, выдзяляцца яркімі колерамі, афарбоўкай. Пад страхой полымем гарэлі гронкі рабіны. Шамякін. У снежнай завеі гарэлі алмазам Старыя крамлёўскія вежы. Колас. // Блішчаць пад уплывам якога-н. пачуцця, думкі (пра вочы). Вочы.. [Паўла] гарэлі вострым агнём нявыказанай крыўды, і губы трасліся. Чорны.
    9. Цвісці (пра агуркі, гарбузы і пад.). У барознах павівасты гарбузнік.. гарэў цветам. Грамовіч.
    10. Псавацца, станавіцца непрыгодным ад моцнага перагрэву. Буксы гараць. // размоўнае слова Сохнуць, гінуць ад засухі, моцнай спёкі (пра расліннасць). Пасевы гараць. // размоўнае слова Прэць, гніць. Сена гарыць у стагах.
    11. пераноснае значэнне размоўнае слова Цярпець няўдачу ў якой-н. справе, задуме і пад. // Не выконвацца, не рэалізавацца. Планы гараць. Пуцёўка гарыць.
    12. размоўнае слова Хутка зношвацца, рвацца (пра абутак, адзенне). На дзецях усё гарыць, адзежа і абутак.
    13. Адбываць чаргу пры гульні ў гарэлкі.
    •••
    Вока (зуб) гарыць на што глядзі вока.
    Гары яно гарам; хай яно гарам гарыць — ужываецца як праклён.
    Гарыць зямля пад нагамі ў каго глядзі зямля.
    Гарэць агнём — а) пра гарачкавы стан хворага; б) вельмі моцна балець, пячы. Рана гарыць агнём.
    Ліха гарыць з каго глядзі ліха.
    На злодзеі шапка гарыць глядзі шапка.
    Не гарыць — няма патрэбы спяшацца.
    Работа (усё) гарыць у руках глядзі работа.
    Скура гарыць на кім глядзі скура.
    Як мокрае гарыць глядзі мокры.

Усталюйце новую праграму Скарніка!